Enerjinin öneminin giderek arttığı günümüzde günlük hayatımız içinde en çok kullandığımız ve gereksinim duyduğumuz enerji çeşiti de muhakkak elektrik enerjisidir. Kompanzasyon nedir sorusunun cevabı da bu noktada önem arzeder. Çünkü Elektrik enerjisinin üretilmesinde ve iletilmesinde;
- Enerjinin Kalitesi,
- Sürekliliği,
- Yeterliliği ve
- Ekonomik olması gibi konumuzla da direk alakalı 4 önemli faktörden bahsedebiliriz. Enerji iletim ve dağıtım sistemlerinde kompanzasyon (reaktif güç), en ekonomik ve etkili verimlilik arttırma yöntemidir.
Elektrik enerjisinin santralden alıcıya kadar dağıtımı yapılırken, santralle tüketici arasındaki kaybın enküçük değerde olması gerekir. Teknolojinin gelişmesi ile günümüzde çamaşır, bulaşık makinası, buzdolabı, ısıtma, soğutma ve havalandırma cihazları elektrik enerji ihtiyacını her geçen gün artırmaktadır. Bundan dolayı şebekeden taşınan elektrik enerjisi kaliteli ucuz ve iş gören aktif enerji olmalıdır.
Kompanzasyon Terminolojisi
Güç sistemlerinde kullanılan ekipmanların empedanslarından hat başı ve sonu arasında gerilimin açısında farklılık olur. Reaktif güç bu farktan kaynaklanmaktadır. Kompanzasyon, en temel ifadeyle reaktif gücün belirlenen sınırlar içinde tutulmasıdır.
Bu noktada ise güç kavramından bahsedecek olursak;
- Görünür gücün aktif ve reaktif olarak 2 bileşeni vardır.
- Görünür güç birimi VA, Aktif güç birimi Watt, Reaktif güç birimi VAr dır.
- Güç Katsayısı (cosθ), kaynak gerilmi ile toplam devre akımı arasındaki faz farkının cosinüsüne denir.
- Aktif güç (P) görünür gücün (cosθ) (güç katsayısı) ile çarpımıdır. Bu noktada Güç katsayısının 1’ e yaklaştırılması aktif gücü görünür güce eşitlerken reaktif gücü 0’a yaklaştırır.
- Reaktif akım da reaktif güç gibi endüktüf ve kapasitif bileşenlerden oluşur.
-
Tesisin çektiği akım, hatlarda belli bir ısı kaybına (Phat=I2hat.Rhat) sebep olur ve gerilim düşümü meydana gelir. Bu da kaynağın ürettiği gücün bir kısmının hatlarda kaybolması ve yük uçlarına gelen gerilimin düşmesi anlamına gelir. (Ihat görünür akımdır.)
- Sistemin güç katsayısının cos(θ) yükselmesi ile güç üçgeninde S değerinin küçülmesi ve çekilen akımın azalması sağlanır.
- Bu durumdan yola çıkan TEİAŞ hatların gereksiz yere fazla yüklenmemesi için elektrik tesislerinde kompanzasyonu zorunlu tutmaktadır.
Kompanzasyon Nedir?
Türkiye Elektrik Dağıtım Firmaları, Endüktif ve kapasitif reaktif güçler ile ilgili kuralları vardır. Buna göre her bir bağlantı noktasında, faturalama dönemi içerisinde Endüktif gücün Aktif güce oranının %20, Kapasitif gücün aktif güce oranının %15’i geçemez. Bu oranlar üzerinde cezai uygulanır. Bu nedenle reaktif güç kompanzasyonu işletmeler için çok önemli bir konudur.
Kompanzasyon, yüklerin meydana getirdiği etki sonucunda akım ile gerilim arasında meydana gelen faz farkının en ideal açıya getirilerek, yukarıda da bahsettiğimiz gibi sistemi olumsuz etkileyen reaktif güçlerin sıfıra yaklaştırılmasıdır. Yani güç faktörü cosϕ düzeltilir. Böylece enerji iletim hatlarının ve şebekenin gereksiz yere yüklenmesine sebep olan ve kayıpları artıran reaktif güç, olabildiğince minimum seviyede tutulur.
Aşağıda, tesisimizde kompanzasyon yapılmadan önce ve yapıldıktan sonraki endüktif reaktif güç yüzdelerini gösteren listeyi görebilirsiniz. Kompanzasyondan önce yaklaşık 100.000TL ceza öderken 11. günden sonra cezai sınırların dışına çıkılmıştır. Bu ceza sonraki fatura döneminde tamamen ortadan kalkmıştır.
Özetle elektrik enerji kalitesinin arttırılması Reaktif Güç Kompanzasyonu ile sağlanır. Reaktif güç kompanzasyonu en kısa tanımıyla güç faktörünün 1 değerine yaklaştırılmasıdır.
Kompanzasyonun Faydaları nelerdir?
- Fatura edilen reaktif bedel düşer,
- Elektrik iletim kayıpları düşer,
- Kablo kesitleri düşer,
- Gerilim düşümü azalır,
- Kullanılabilir güç miktarı artar.
Kompanzasyon Yapılmazsa?
Düşük güç faktörünün etkileri şunlardır:
- Şebekedeki kayıpları arttırır
- Verimi düşürür ve üretim maliyeti artar
- Para cezası vardır
- Ekipmanların aşırı ısınmasına sebeptir.
- Ekipmanların çalışma ömrünü kısaltır
Bu sebeple kompanzasyon panosu kurmakla yükümlü aboneler Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kararı ile belirtilmiş sınırlar içerisinde kompanze edilmiş şekilde elektrik tüketmek zorundadırlar. Aksi halde ceza ödemek zorunda kalırlar.
Konuyla ilgili yaptığım bir çalışmaya dair detayları aşağıdaki videoda sunuyorum. Yorum ve beğeniyi unutmayın..
Mutlu günler..
