Ekonomik Savaş öncesi Ekonomik İstihbarat

Ekonomik İstihbarat Nedir?

Ekonomik istihbarat kavramını ülkeler ve işletmeler açısından ayrı ayrı ele almak yerinde olacaktır. Ancak ekonomik istihbaratın tek amaç-sonuç çevresinde toplandığı görülür. Bu ülkeler için ekonomik bilgi toplama ve bunu işleme çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. İşletmeler içinse pazarda varlıklarını devam ettirebilmek amacıyla yürüttükleri rakip ve küresel istihbari faaliyetleri kapsar. Bir bakımdan rakip analizini de kapsar.

Ekonomik istihbarat ortaya çıkış sürecinde “Business Intellicence System” (İş İstihbarat Sistemi) olarak adlandırılıyordu. Zamanla “Economic Intelligence” (Ekonomik İstihbarat) kavramına dönüşmüştür.

Ekonomik istihbarat genel olarak politika ve ticari faaliyetleri ilgilendiren tüm konular hakkında bilginin toplanmasıdır. Bu bilgi ise rakiplere karşı kullanılmaktadır.

Bu noktada;

• Ekonomik yaptırımlar,
• Finansal dengesizlikler,
• Ham maddelerin akışı,
• Yerel döviz kurlarındaki spekülasyonlar ve birçok değişik bağımlılıklar günümüzün potansiyel tehlikeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Komşu ülkelerin istemeyerek dahi olsa yaptıkları bir takım ekonomik suistimaller pazar kayıplarına yol açabilmektedir. Bu durum bazen ekonomik açıdan tehlikeli bir hal alabilmektedir. Bu nedenle ekonomi ile güvenlik arasındaki bağ daha da güçlü bir hale gelmiştir. ^[1]

Örneğin 2001 yılında yaşadığımız ekonomik krizle ilgili olarak Umur Talu, “Milattan sonra bir gün” adlı yazısında, Zekeriya Temizel’in, Ertuğrul Özkök’le yaptığı röportajında, krizin Amerika merkezli iki bilgisayar korsan fonunun bir milyar dolar çekmesi ile başladığını söylemesine dikkat çekmektedir.^[2]

Bu röportaja Emin Demirel’de dikkat çekmekte ve bu korsan fonların çektiği bir milyar doların yarattığı tedirgin hava ile, tetiklenen ikinci bir psikolojik dalganın, bunun da bankalar arasında ve sonra da borsada yarattığı etki ile de krizin yaşanmasına neden olduğuna değinmektedir.^[3]

Bu durum aslında ekonomik bir saldırı niteliği taşımaktadır. Çünkü bu krizin ülkemizde yarattığı etkileri anımsamamak mümkün değildir.

Çağımızın yeni Savaş biçimi: Bilgi Savaşları

Bilgi Savaşları nedir? yazımızda da belirttiğimiz gibi Bilgi savaşları farklı boyutlardan oluşur. Askeri boyutunun yanında sosyal, kültürel, biyolojik, psikolojik, teknolojik boyutları bu savaşı alışılagelmiş tanımlamaların dışına çıkarmaktadır. Ekonomik boyutu da bu savaşın en önemli yönlerinden birisidir.

       Nitekim ekonomik ve askeri amaçlar dahil olmak üzere ulusal güvenlik gerekçesiyle bilgiye ulaşmanın ve saklamanın önemi, çağımızda bilgisayar ve uydular kanalıyla ayrı bir değer kazanmış, belki de istihbari çalışmalar da yön değiştirmiştir. Teknolojiyi bilen uzmanlar eliyle istihbarat yapmak, klasik anlamdaki istihbarat elemanlarının da niteliği ve tanımını değiştirmiştir.^[4] Bilişim teknolojileri ve güvenlik arasındaki ilişki oldukça önemlidir.

Jan Leijonhielm’in “Ekonomik İstihbarat İhtiyacı” makalesinde değindiği gibi “ekonomi günümüzde olduğu gibi gelecekte de güvenlik politikalarını etkilemeye devam edecektir. Gelişmiş ülkeler için ekonomik enstrümanları kullanarak güvenlik politikalarını sağlamlaştırma çabaları, bu şekilde daha verimli ve güvenli olacaktır. Bu durumun ekonomik istihbarat üzerindeki talebi arttıracağı ortadadır. “^[5]

Ekonomik istihbaratla ilgili bir örnek, Almanya’da yaşanmıştır. 1999 yılı başlarında Alman istihbarat teşkilatı, geliştirmeye çalıştığı Eurofighter adlı uçağa ait sırların, son dönemde prestij kaybeden ancak yatırımlarının tamamını ekonomik istihbarata ayıran Rus istihbarat teşkilatınca çalındığı istihbaratıyla şok olmuştur. Olayın derinlemesine araştırıldığında Ruslar’ın bunu İsrail ile yaptıkları ortak bir çalışma sonucu gerçekleştirdiği anlaşılsa da, bu aslında teknoloji istihbaratı ile ekonomik bir saldırıya dikkat çekmektedir. Nitekim bu tür olaylar da Alman ekonomisine her yıl en az 21 milyar dolar zarar verdiği belirtilmektedir.

Görülmektedir ki çağımızda çekişmeler artık öncelikle ekonomik anlamda ve kaynaklara ve pazarlara odaklanarak gerçekleşmektedir. 

Ekonomik İstihbarat Süreci

Bilgi savaşları yukarıda da bahsettiğimiz gibi iç içe geçmiş unsurlardan oluşur. Bunlardan biri de tabii ki istihbarat savaşları ile ekonomik savaş arasındaki ilişkide de var. Nitekim Ekonomik istihbarat süreci de sonraki yazılarda anlatacağımız istihbarat süreciyle benzemektedir. Burada bu süreci genel hatlarıyla anlattıktan sonra İstihbarat Savaşları yazımızda detaylandıracağız.

Gelelim genel hatlarıyla ekonomik istihbarat sürecine.

Ekonomik istihbarat süreci bazı aşamalardan oluşur. Bu aşamalar;

1. Tehditin belirlenmesi,
2. Problemlerle ilgili bilgi arayışı,
3. Bilgi kaynaklarının belirlenmesi ve Doğrulanması
4. Toplanan bilgilerin işlenmesi
5. Verilerin yorumlanması ve korunması,
6. Tehdide karşı stratejinin belirlenmesi,

Ekonomik istihbarat stratejileri ile bir taraftan ekonomik savunma oluşturulurken olası müdahalelere karşı dayanıklılık kazanılır. Diğer taraftan da bu bilgi ile rakiplere karşı rekabet üstünlüğü sağlanır. Bilgi üstünlüğü ile potansiyel kaynak ve hammaddeye ulaşılması kolaylaşır.

• MİMAN Ahmet Tarık, Küreselleşmenin Ordusu Ekonomik İstihabarat, IQ Kültür Sanat yayıncılık, 1. Baskı, Mayıs 2007, sy.34
• TALU Umur, Milliyet Gazetesi, 08.01.2000
• DEMİREL Emin, Teşkilat-ı Mahsusa’dan Günümüze Gizli Servisler, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 5.Baskı, İstanbul 2004, sy.115
• a.g.e., sy.36
• Miman, a.g.e., sy.34