Porter 5F Analizi ve Stratejik Yönetimde Porter’ın 5 Güç Modeli

Porter 5F Güç Analizi, kurumsal stratejilerin geliştirilmesi noktasında en çok kullanılan ayrıca aslında en kolay ve eğlenceli yöntemlerden biridir. Bu yöntem dış kaynaklı bir pazar analizi çeşiti olup Michael Eugene Porter tarafından geliştirilmiştir. Porter, bu analiz modelinde bir işletmenin faaliyette bulunduğu pazarın rekabet değerlendirmesini Porter’s 5 Force analizi adından da anlaşılacağı gibi 5 değişkene göre yapmaktadır. Bunlar;

1. Pazara Yeni Girişler
2. Müşteri Gücü
3. Alternatif Tehditi
4. Tedarikçi Gücü
5. Rakiplerin Rekabetidir.

Stratejik yönetim yaklaşımları içerisinde önemli yeri olan Porter’ın 5 Güç Modelini bu güçler üzerinden değerlendirelim.

Pazara Yeni Girişler

Eğer içinde bulunduğunuz pazara yeni yeni şirketler kolaylıkla giriyorlarsa, girebiliyorlarsa bu bir tehdittir. Bu tehditi genel olarak değerlendirmek için aşağıdaki soruları kullanarak işe başlayabilirsiniz. 

• Sektörünüzde yeni şirketlerin yer alması işletmeniz için ne gibi riskler doğurabilir? 
• Sektörünüzde yeni bir başlangıç ne kadar kolaydır? 
• Yeni başlangıçlar için sınırlayıcı, teşvik edici vb. kanun ve düzenlemeler bulunmakta mıdır? 
• Yeni başlangıç için nasıl bir finansal güce ihtiyaç var? 
• Sektöre giriş yönünde (size güç katıyor olan) sınırlayıcı etkiler nelerdir? 
• Örneğin Dijital Medya sektörünü ele alacak olursak bu pazar, girişimcilik, gerekli yazılım ve donanımın sağlanması ve takımın oluşturulması ile kolaylıkla girilebilecek bir pazardır. Bu firmaların ömürleri kısa mı olur uzun mu bilinmez. Ama sonuçta çok sayıda firmanın olması bu sektördeki firmalar açısından tehdit olarak değerlendirilir. 

Müşteri Gücü 

Pazar genellikle küçük bir müşteri grubu tarafından kontrol edilir. Dolayısıyla bu müşterilere ulaşabilmenin şirket stratejilerinin sağlıklı biçimde sürdürülbilir olması açısından önemi de herkes tarafından bilinir. Gelin aşağıdaki bazı temel sorularla ön deerlendirmenizi yapalım.

• Alıcıların gücü nedir? 
• Karlılık sunan müşterilerin sayıları nedir? 
• Alıcılar fiyat üzerinde düşürücü bir etkiye sahipler mi? 
• Müşterileriniz güçlerini dikte etmek için kullanıyorlar mı? 
• Size alternatif yaratabiliyorlar mı?

Örneğin bu bölümde de bakkal ve süpermarketleri değerlendirelim. Süpermarketlerin hacim ve sözleşmelerinden gelen avantajlarıyla fiyat belirleyici oldukları görülmektedir. Sonuç olarak da bu durum bakkalların sayılarındaki azalmanın temel nedenidir.

Alternatif Tehditi 

 Aslında müşterilerin gücü maddesindeki son maddede buraya bir gönderme yapmıştık ki, müşterilerinizin sizin yerinizedeğerlendirecekleri alternatifleri varsa bu durum tehdit olarak değerlendirilir. Bu hizmet anlamında olabileceği gibi hem üretilen ürünler için hem de ikame ürünler için de geçerlidir.

Alternatif ya da teknik adıyla ikame ürün genel olarak başka sektörlerde üretilen, işletmelerin ürünlerinin yerine alternatif olarak kullanılabilecek mallardır.  

Gelelim temel soru bölümüne.. 

• Alternatif ürün ve hizmetlere ulaşmak ne kadar kolaydır? 
• Bunlar nasıl temin edilmektedir? 
• Ürün ve hizmetlerde ortaya çıkan alternatifler işletmeler açısından tehdit olarak karşılarına çıkmaktadır. 

Tedarikçi Gücü 

Pazarda az sayıda tedarikçinin bulunması tedarikçileri güçlü kılar. Örneğin yabancı menşeili bir UPS firmasının 2 sene önce projemize verdiği teklifi, pazara yeni giren firmalarla yüzde 40 gibi indirimli bir fiyatla sunduğuna şahitim. Kendileri her ne kadar bu rekabetle ürün kalitelerini değiştirerek bu seri ürünleri bu fiyatla sunabildiklerini söylese de bu aslında kırılan tedarikçi gücüdür. Ya da farklı bir sektörden örnek verecek olursak mücevherat sektöründe de elmas tedarikçileri, gücü ellerinde tutarak fiyat ayarlamaları ya da sektörel belirleyici olabilmektedir. 

Rakiplerin Rekabeti 

İçinde bulunulan pazarda oluşturulacak yeni stratejiler rakipler tarafından bir meydan okuma olarak değerlendirilebilir. Onların karşı stratejiler üretmelerine de neden olabilir. Bu bakımdan rakiplerin sizinle oldukları kadar birbirleri arasındaki rekabetlerini değerlendirmek de önemli olacaktır. Genel bir değerlendirme için; 

• Sektördeki rakip olarak değerlendirilecek işletme sayısı nedir?  
• Sektördeki rekabet seviyesi nedir? 
• Rakiplerin durumu nedir? Siz ve pekçok firma sektörde aynı ya da az sayıdaki ürün ve hizmet için mi rekabet içindesiniz? 
• Pazarın büyümesine ilişkin hız değerlendirmesi nasıl? 
• Sektörden çıkma engelleri nelerdir?

Yukarıdaki sorulara bağlı kalmadan bunları rakip ve sektörünüze göre çeşitlendirmenizin daha doğru sonuçlara ulaşmanız konusunda yararlı olacağını belirtelim.

Porter’ın 5 Kuvveti

Yukarıdaki sorulara bağlı kalmadan bunları rakip ve sektörünüze göre çeşitlendirmenizin daha doğru sonuçlara ulaşmanız konusunda yararlı olacağını belirtelim. Buna göre tüm faktörleri değerlendirerek bir özet yapacak olursak Porter 5F Güç faktörüne göre cazip sektör; 

• Sektöre yeni firma girişlerinin zor olduğu  
• İkame sektörlerin önemli alternatif olmadığı  
• Tedarikçilerin ve müşterilerin pazarlık gücünün düşük olduğu  
• Rakipler arası rekabetin şiddetli olmadığı sektörlerdir.